circulair bouwen - Kantoor Rijkswaterstaat Terneuzen

Circulair bouwen doe je zó!

Over circulair bouwen kun je lang praten, maar je kunt het ook gewoon doen. Dat vinden GGZ-instelling Emergis, Rothuizen Architecten, Provincie Zeeland en Rijkswaterstaat. Samen met Marco Welhuis van ABT en Gert-Jan Rozemeijer van Adviesbureau Lüning geven ze het voormalige districtskantoor van Rijkswaterstaat in Terneuzen een tweede (of zelfs derde) leven.

In 2000 realiseerde Rijkswaterstaat het meest duurzame kantoor van Nederland. Het kon bogen op een helofytenfilter, zonnepanelen, natuurlijke ventilatie, een sedumdak en een warmtepomp. De gevelbekleding en galerijen, trappen en een leestafel waren gemaakt van oude meerpalen. De vloeren en liggers waren van hout. De isolatie bestond uit cellulose, gemaakt van oude kranten. En de betonfundering was gemaakt van hergebruikt granulaat.

Omdat de grond waar het districtskantoor staat nodig is voor uitbreiding van de zeesluis in Terneuzen, moest het kantoor worden afgebroken. Emergis, dat de kinder- en jeugdkliniek in Kloetinge wil verbouwen, heeft verduurzaming hoog in het vaandel staan. Voor het (ver)bouwproject werkte de zorginstelling samen met Rothuizen Architecten. Dat bureau zag mogelijkheden om circulair te bouwen en daarbij onderdelen van het districtskantoor opnieuw te gebruiken.

Afbeelding: circulair bouwen - Kantoor Rijkswaterstaat Terneuzen
Kantoor Rijkswaterstaat Terneuzen in ontmantelde staat.
Afbeelding: Emergis - infographic
Kantoor Rijkswaterstaat Terneuzen - infographic

Emergis benaderde New Horizon Urban Mining, dat zich specialiseert in het oogsten van materialen uit gebouwen die gesloopt moeten worden. Het blijkt dat onder andere de buitenkozijnen, binnendeuren, gevelbekleding en de houtconstructie een tweede leven in Kloetinge kunnen krijgen. Strikt genomen krijgt een deel van het materiaal zelfs een derde leven, aangezien in het districtskantoor al materiaal was gerecycled. De Provincie Zeeland en Rijkswaterstaat verlenen hun medewerking en ondersteunen het project ook financieel.

Afbeelding: Emergis - circulair bouwen - ontwerp detail
Overspanning gymzaal in ontwerpfase

Inspirerend ontvangstgebouw

Rothuizen zocht contact met ABT’er Marco Welhuis. Marco: “Emergis wilde een inspirerend ontvangstgebouw. Rothuizen vroeg ons in een vroeg stadium mee te denken over een constructie met gevoel voor ontwerp en architectuur, waarin we het hout uit het districtskantoor terug konden laten komen. Rothuizen heeft een aantal Japans-georiënteerde inspiratiebeelden laten zien, die fijnzinnigheid en liefde voor detail uitstralen.

Op basis daarvan is het ontwerp gemaakt. Rothuizen, dat zichzelf als opdracht stelt om waarde toe te voegen aan ruimte en niet om het zoveelste icoon te bouwen, gaf groen licht. Dat vertrouwen heb ik buitengewoon gewaardeerd. Het heeft me ook gemotiveerd om een spannend en uitdagend ontwerp te maken.”

Marco zag zich daarbij gesteld voor één belangrijke randvoorwaarde: de overspanning van gymzaal is 16 x 16 meter en de meeste houten liggers zijn 8 of 4,2 meter lang. Dat betekent dat er ingenieus puzzelwerk nodig zou zijn om een voldoende stevige constructie te ontwerpen. Een tweede punt was, of het hout ook bij nadere inspectie aan de eisen voldeed: er mogen niet te veel happen uit zijn of scheuren in zitten, ze mogen niet krom zijn en moeten goed geoogst en bewaard worden. Marco: “We krijgen ook garantie; het hout voldoet aan alle voorwaarden.”

Afbeelding: detail crop
Detail van overspanning gymzaal in constructie

Niet wachten, nú doen

Marco betrok op zijn beurt Adviesbureau Lüning erbij, met hun specifieke kennis en kunde op het gebied van hout. “Je wilt zeker weten dat wat je ontwerpt ook deugdelijk en in de praktijk te realiseren is. De mannen van Lüning weten alles van hout. Ze weten wat er wél en wat er níet mogelijk is. We werken efficiënt en plezierig samen. Bovendien geeft het de opdrachtgever rust.”

Lüning’s adviseur Gert-Jan Rozemeijer was onmiddellijk enthousiast: “Circulair bouwen is een trend, maar dan gaat het vaak over de toekomst: materialen kunnen over enkele decennia hergebruikt worden. Emergis doet dat gewoon nú al, door eerder gebruikte materialen te verwerken in het nieuwe pand. Dat is mooi.”

Marco had de lead bij het ontwerpen en berekenen van de constructie. “Het vraagt wat meer creativiteit en ambitie om te werken met bestaand materiaal, maar ABT en Lüning hebben de passie en de kennis daarvoor in eigen huis.” Het vroeg, door de beperkte lengte van de liggers, wel veel gedetailleerd rekenwerk. Bovendien was het de bedoeling spaarzaam met materiaal om te gaan, zonder daarin door te slaan.

Maar het is gelukt: in vier maanden tijd kwam het voorlopig ontwerp tot stand. Inmiddels is het definitief ontwerp in voorbereiding, waarna in februari 2018 de bouw van start gaat. Een jaar later kunnen de kinderen het nieuwe pand in gebruik nemen.

 

BRON: ABT / Bouwen aan ambities | dec 2017